مقام مادر و جایگاه همسر در اسلام
زهرا(س) الگویی برای همیشه تاریخ
گروه گزارش
هنگامی که پا به هستی نهادم، با لبخند و نگاه مملو از عشقت روبه‌رو شدم. با وجود تمام خستگی‌هایت، شنیدن صدای گریه‌هایم دنیایت را رنگین کرد. مادر عزیزم! آغوش پرمهرت، ارمغان آرامش و خوشبختی است و زمزمه‌های مادرانه‌ات انگیزه خلقت است و بوسیدن دستان خسته‌ات روحم را جلا می‌دهد و شنیدن طنین دل‌انگیز صدایت عشق را در وجودم بیدار می‌کند. مهرت شاهکار خداوند است و هیچ زبانی قادر به وصف قدرت و زیبایی آن نیست.
مادر عزیزم! کاش می‌توانستم محبت‌هایت را جبران کنم اما افسوس، هرچه کنم به اندازه قطره‌ای از دریای بیکران لطف تو نیست. و رسول خدا(ص) چه زیبا فرمودند: «بهشت زیر پای مادران است.»
(نهج‌الفصاحه ص 434)
امروز جهان اسلام به نور قدوم مبارک دختری نورانی شد که برترین زنان عالم است. عظمت انسیه حوراء به گونه‌ای است که به یمن وجود مقدس ایشان، سوره کوثر بر پیامبر گرامی اسلام(ص) نازل شد.
ضمن تبریک ولادت باسعادت عطای خداوند سبحان و الگوی بی‌بدیل زنان عالم، حضرت فاطمه زهرا(س)، به تمام مسلمانان جهان به ویژه مادران بزرگوار، در گزارش پیش رو به بیان مقام مادر و جایگاه همسر در اسلام می‌پردازیم. با ما همراه شوید.
مقام والای مادر در اسلام
مادر مقام ارجمند و والایی در تمام ادیان آسمانی داشته و دارد و همواره از عظمت وی یاد می‌شود. به خصوص در دین مبین اسلام که مکررا به جایگاه و مقام مادر اشاره دارد. پیامبر گرامی اسلام(ص) و ائمه معصومین(ع) سخنان گهربار فراوانی در این زمینه دارند.
پیامبر اکرم(ص) در تبیین مقام مادر می‌فرمایند: «بهشت زیر پای مادران است». دانشمندان علوم قرآنی معتقدند این حدیث حاکی از آن است که بدون رضایت مادر نمی‌توان به بهشت و نعمت‌های بهشتی دست پیدا کرد. در واقع یادآور رنج‌ها و زحماتی است که مادر در دوره بارداری، کودکی و تامین نیازهای جسمی و روحی فرزندش متحمل می‌شود و بهشت مزد صبر و بردباری مادران است که به وی عنایت می‌شود.
در حدیثی دیگر حقوق و جایگاهی را که اسلام برای مادران مشخص کرده، بسیار فراتر از دیگران حتی پدر است، چرا که مادر به عنوان اولین معلم انسان، نقش به سزایی در پرورش جامعه و هدایت آن به سوی سعادت و یا شقاوت دارد.
امام صادق(ع) می‌فرمایند: «مردی خدمت پیامبر(ص) آمد و گفت: ای رسول خدا به چه کسی نیکی کنم؟ فرمود: به مادرت، عرض کرد، بعد از او به چه کسی؟ فرمود: مادرت، گفت: سپس به چه کسی؟ فرمود: به مادرت، سؤال کرد: سپس به چه کسی؟ فرمود: به پدرت.»
حدیث فوق به اولویت نیکی به مادر و مقام والای او اشاره دارد. ابوعلی سینا نیز در این خصوص می‌گوید: «مادر با یک دست گهواره را می‌جنباند و تکان می‌دهد اما با یک دست عالم را متحول می‌کند و تکان می‌دهد. ممکن است دانشمندی تحویل بدهد، ممکن است ظالمی را.»
حجت‌الاسلام والمسلمین «ایلدار ایرانی» کارشناس مسایل دینی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان از مقام مادر می‌گوید: «زبان از وصف مقام و جایگاه مادر در زندگی بشر قاصر است لذا به توصیفاتی که خداوند در قرآن کریم سوره مبارکه اسراء اشاره دارد می‌پردازیم. در آیه 23 سوره مبارکه اسراء خداوند حکم کرده که جز خدا را عبادت نکنید و بلافاصله بعد از این فراز می‌فرماید به پدر و مادرت احسان کن. در واقع بعد از عبادت خداوند نیکی به پدر و مادر از واجبات است. بعد می‌فرماید به پدر و مادر حتی اف هم نگو. یعنی حتی اگر بالاترین ظلم را به شما کرده باشند، بدون قید و شرط حق کمترین رنجش را بر آنها نداری.»
وی ادامه می‌دهد: «در روایتی پیامبر گرامی اسلام(ص) می‌فرماید: کسی که پای مادرش را ببوسد مثل این است که آستانه خانه خدا را بوسیده است. در واقع مادر به منزله کعبه است. هر قدر از مقام والای مادر بگوئیم باز هم کم است.»
حجت‌الاسلام ایرانی با اشاره به نقش مادران در تعالی خانواده می‌گوید: «داشتن جامعه سالم در گرو خانواده سالم است و اگر خانواده نباشد، جامعه‌ای نیز نخواهد بود و خانواده هم بدون مادر معنا ندارد. پیشرفت و تعالی خانواده ارتباط تنگاتنگی با مادر دارد. هر کجای دنیا که پیشرفتی اتفاق افتاده به برکت وجود مادر بوده است. شهدای دفاع مقدس ما را همین مادران تربیت کردند که این چنین با ایثار و از خود گذشتگی به مقام شهادت نایل آمدند.»
وی می‌افزاید: نقش تربیت کودک به عهده مادر است. هیچ عامل اجتماعی دیگری از قبیل مدرسه، دانشگاه و... نمی‌تواند این مسئولیت عظیم را به انجام برساند. لذا روح کودک فقط با مادر آرامش می‌یابد و به درستی تربیت می‌شود. امروزه اگر گاها شاهد رفتارهای نامناسب و ناهنجاری در بین برخی نوجوانان هستیم به خاطر وجود ناهنجاری در شبکه‌های اجتماعی است که فرهنگ بی‌هویت غرب برای ما تعریف کرده و بعضا از کنترل مادران و خانواده‌ها خارج شده است.»
الهه مهر، مادر
مادر شدن، شگفت‌انگیزترین و زیباترین حسی است که یک زن می‌تواند تجربه کند. حسی که در کنار آرامش و صبر، قدرت یک زن را صدها برابر می‌کند. و این نعمت بزرگ را به یمن تولد بانوی بزرگ اسلام، حضرت فاطمه زهرا(س) جشن می‌گیریم و با هدیه و گل و شیرینی برای دست‌بوسی به دیدار مادرانمان می‌رویم و خدا را برای وجودشان شکر می‌کنیم. اما چه بسیار مادرانی که در انتظار دیدار فرزندانشان در خانه سالمندان روزگار می‌گذرانند و یا مادرانی که کیلومترها از فرزندانشان دور هستند و به خاطر موفقیت و سعادت آنها تنهایی را به جان می‌خرند و چه بسیار فرزندانی که بر جای خالی مادران آسمانی‌شان اشک حسرت می‌ریزند.
«زینب» مادری که بیش از 60 سال سن دارد در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «وقتی مادر می‌شوی دیگر برای خودت زندگی نمی‌کنی و تمام تلاشت را برای آرامش و خوشحالی فرزندانت انجام می‌دهید. از تمام آرزوها و خواسته‌هایت می‌گذری تا بتوانی خواسته‌های فرزندانت را جامه عمل بپوشانی و آنها را به سر و سامان برسانی. اما وقتی بزرگ می‌شوند به دنبال زندگی‌شان می‌روند که البته این یک قانون طبیعت است.»
وی بیان می‌دارد : «خوشبختانه فرزندانم همگی سامان گرفته‌اند و به خاطر مشغله زندگی کمتر فرصت‌سر زدن به ما دارند. امروز بسیار خوشحالم که به بهانه زیبای ولادت حضرت فاطمه زهرا(س) دور هم جمع می‌شویم و لحظاتی را با عشق در کنار هم سپری می‌کنیم.» این مادر زحمتکش در ادامه می‌افزاید: «فرزندان باید بدانند والدین همیشه چشم انتظار دیدن هر چند کوتاه آنها هستند. حداقل با یک تماس هم که شده آنها را از چشم انتظاری دربیاورند.»
در بازار تهران جوانی بر روی نیمکت چوبی نشسته و نگاهش را به عابرانی دوخته که همگی در تکاپوی تهیه و تدارک برای روز مادر هستند. به او نزدیک می‌شوم و از حال و هوای روز مادر می‌پرسم. وی با لحنی غمگین همراه با بغض می‌گوید: «مادرم را به تازگی از دست دادم. وی زنی فرهیخته بود که تمام زندگی و جوانی و آرزوهایش را فدای فرزندانش کرد. با دیدن شادی و هیجان مردم برای این روز بزرگ من هم شاد می‌شوم و با سرکوب غم بزرگی که در قلبم دارم، همراه با آنانی که گل در دست و خنده بر لب دارند به عشق مادر مهربانم به آسایشگاه سالمندان می‌روم تا با تبریک به مادران و دیدن شادی آنها تسکین پیدا کنم.»
«علی» با اشاره به بی‌توجهی بعضی فرزندان به پدران و مادران‌شان اضافه می‌کند: «پدران و مادران تا هستند قدرشان را بدانیم و از عشق‌شان سیراب شویم زیرا با خشکیدن چشمه مهر مادر و پدر قطعاً زندگی بسیار سخت و دشوار خواهد گذشت.»
نقش زن در ایجاد تعادل عاطفی و روانی خانواده
زن با قدرت کلامی و هوش عاطفی بالا و استفاده از آنها در مسیر درست می‌تواند نقش مهمی را در ایجاد تعادل عاطفی و روانی خانواده ایفا کند. زن در خانواده راهبرنده، تنظیم کننده و جهت‌دهنده است و تأثیر زیادی بر اخلاق و عملکرد اعضاء و به تبع آن اجتماع دارد.
به عقیده روان‌شناسان از مهمترین عواملی که سبب تحکیم و تعادل عاطفی در خانواده است، می‌توان به ایمان به خدا، پرهیز از کینه‌توزی، پرهیز از سوء ظن، احترام متقابل اشاره کرد و زن می‌تواند با همسرداری نیکو، حسن خلق، رازداری و متانت و عدم منت‌گذاری بر همسر آرامش را در خانواده به ارمغان بیاورد.
«حجت‌الاسلام والمسلمین ایلدار ایرانی» در ادامه با اشاره به نقش پررنگ همسران در ایجاد تعادل و هماهنگ کردن خانواده به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «همسر بیش از سایر افراد خانواده ارتباط تنگاتنگی با اعضاء دارد و بر همین اساس تنظیم‌کننده فضای درون خانواده است. به‌طوری که بدون آن خانواده از هم گسیخته می‌شود.»
وی می‌افزاید: «خداوند در قرآن سوره مبارکه روم آیه 21 می‌فرماید یکی از نشانه‌های خلقت وجود همسر است که خداوند از جنس شما او را خلق کرده تا در کنار او به آرامش برسید و در ادامه همین آیه می‌فرماید به وسیله همسر خداوند مودت و رحمت قرار داده است. بنابراین همسر می‌تواند تعادل را بین اعضاء حفظ کند و عشق و رحمت و مهربانی را در خانواده ایجاد کند.»
حجت‌الاسلام ایرانی بیان می‌دارد: «روایات و احادیث بسیاری در باب جایگاه همسر در خانواده وجود دارد. در روایتی زن را مانند گلی می‌دانند. نباید از او انتظار داشته باشید که کارهای خانه را انجام بدهد. حتی وی می‌تواند برای شیری که به فرزندش می‌دهد اجرت دریافت کند. زن در خانواده نیاز به محبت و توجه اعضای خانواده به‌ویژه همسرش دارد زنان برخلاف مردان برون‌گرا هستند لذا نیاز دارند ساعتی را با همسرشان صحبت کنند. مردها باید پای صحبت‌ها و درددل‌های همسرانشان بنشینند و آنها را از لحاظ کلامی راضی کنند. نیاز زن‌ها بیشتر ظاهری و عاطفی است.»
وی با تاکید بر اهمیت ولادت حضرت فاطمه زهرا(س) می‌گوید: «خداوند خطاب به پیامبر گرامی اسلام(ص) در قرآن کریم می‌فرماید: به برکت ولادت بانوی بزرگ اسلام حضرت صدیقه کبری(س)، ام‌الائمه و تربیت‌کننده ائمه معصوم علیهم‌السلام، تمام خیرات عالم را به تو دادم. خانم‌ها باید به خودشان افتخار کنند که چنین الگویی دارند.»
همانگونه که مردان بر زنان حقی دارند، زنان نیز بر مردان حقی دارند.
به‌طوری که در احادیث بسیاری بر آنها تاکید شده است. از جمله احادیثی که پیامبر گرامی اسلام در باب وظایف زنان بر مردان نقل فرمودند می‌توان به اهمیت استقبال و بدرقه مرد از سوی همسرش اشاره کرد. و اینکه برای زن جایز نیست که شوهرش را به بیش از توانایی‌اش مجبور کند. امام صادق(ع) می‌فرماید: «خوشا به سعادت زنی که شوهرش را بزرگ دارد و به او آزار نرساند و همیشه از شوهرش فرمانبرداری کند.»
امام باقر(ع) می‌فرماید: «برای زن هیچ شفیعی نزد پروردگارش به اندازه رضایت شوهرش سودمندتر نیست.»
بخشی از سفارشات حضرت فاطمه زهرا(س) به حضرت علی(ع) می‌فرماید: «ای علی! من فاطمه دختر محمد هستم. خدا مرا به ازدواج تو درآورد تا در دنیا و آخرت برای تو باشم. تو از دیگران بر من سزاوارتری.»
و چه زیبا سرودند شاعر روزگار ما که «زن نیستم اما زنی را می‌شناسم که پای تمام قول‌های مردانه‌اش ایستاده است و من مادر، خطابش می‌کنم!»